แนวโน้มผู้สูงอายุเพิ่ม “เร่งออม” เพื่อวัยเกษียณ

       โครงสร้างประชากรของไทยเปลี่ยนแปลงไปจากอดีตเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ประกอบกับปัจจุบันขนาดครอบครัวเล็กลงมีเพียงพ่อแม่ลูกไม่มีปู่ย่าตายายรวมอยู่ด้วย ทำให้มีแนวโน้มที่ผู้สูงอายุจะไม่ได้รับการดูแลจากบุตรหลาน และอาจเป็นภาระต้องพึ่งพิงสวัสดิการจากรัฐเพิ่มขึ้น เนื่องจากระบบการออมเพื่อการชราภาพที่มีอยู่ในปัจจุบันยังไม่ครอบคลุมถึงแรงงานในระบบการจ้างงานทั้งหมด และแรงงานที่มีการออมเพื่อการชราภาพส่วนใหญ่ประมาณ 8.7 ล้านคน มีเพียงหลักประกันขั้นพื้นฐานผ่านกองทุนประกันสังคม ซึ่งกำหนดผลประโยชน์ทดแทนไว้ตายตัวประมาณร้อยละ 13 ของเงินเดือน ๆ สุดท้าย ซึ่งไม่น่าจะเพียงพอกับมาตรฐานการครองชีพหลังเกษียณ และแรงงานที่เหลืออีกเกือบ 2 ใน 3 ของผู้มีงานทำยังไม่มีระบบการออมเพื่อการชราภาพใด ๆ เลย นอกจากนี้ การออมในภาคครัวเรือนยังมีแนวโน้มลดลง ซึ่งจะทำให้เกิดช่องว่างการออมและการลงทุนเพิ่มขึ้นได้ในอนาคต และส่งผลกระทบกับเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของประเทศในระยะยาว ขณะที่ภาคเศรษฐกิจไทยเองก็ยังมีความจำเป็นต้องใช้เงินลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานขนาดใหญ่อีกมาก

ดังนั้น จึงทำให้มีความจำเป็นที่จะต้องเพิ่มระดับการออมของประเทศให้สูงขึ้น ซึ่งถือเป็นโจทย์สำคัญของรัฐบาลใหม่ที่จะผลักดันนโยบายเพื่อสร้างความตระหนักถึงความสำคัญของการออมภายใต้เงื่อนไขของการใช้จ่ายแต่พอเพียง สนับสนุนให้มีการออมในระดับครัวเรือนเพิ่มขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม รวมทั้ง เร่งหามาตรการในการช่วยเหลือกลุ่มแรงงานที่ยังไม่ได้รับการคุ้มครองด้านรายได้ด้วยการขยายขอบเขตความคุ้มครองจากกองทุนที่มีอยู่เดิม หรือผลักดันให้เกิดการออมในภาคบังคับด้วยการจัดตั้งกองทุนขึ้นมาใหม่ในรูปแบบของกองทุนบำเหน็จบำนาญแห่งชาติ (กบช.) เพื่อสร้างระบบการออมเพื่อการชราภาพให้ครอบคลุมถึงแรงงานทั้งหมด ซึ่งนอกจากจะช่วยให้คนมีเงินออมที่เพียงพอต่อการเลี้ยงชีพได้หลังวัยเกษียณแล้ว ยังเป็นการเพิ่มเงินออมระยะยาวในประเทศ ทำให้สัดส่วนเงินออมต่อการลงทุนในประเทศเพิ่มขึ้น และลดการพึ่งพาเงินทุนจากต่างประเทศลง นอกจากนี้ ยังเป็นการลดภาระงบประมาณของรัฐที่จะใช้ในการดูแลผู้สูงอายุที่จะมีจำนวนเพิ่มขึ้นได้ในอนาคต

             แม้การเพิ่มการออมภาคบังคับอาจจะเป็นสิ่งจำเป็นแต่ ศูนย์วิจัยกสิกรไทย มีความเห็นว่า การเพิ่มการออมในภาคบังคับจะมีประสิทธิผลได้ก็ต่อเมื่อคนต้องมีรายได้เพิ่มขึ้นก่อน เพราะหากรายได้เท่าเดิมแต่จะให้ออมเพิ่มคงจะเป็นเรื่องยาก ทั้งนี้ การจะทำให้คนมีรายได้เพิ่มขึ้นหมายความว่าเศรษฐกิจต้องขยายตัวและผลิตภาพการผลิต (Productivity) ของแรงงานจะต้องเพิ่มสูงขึ้น ซึ่งหมายความว่ารัฐบาลจำเป็นต้องประคับประคองให้เศรษฐกิจขยายตัวได้ต่อเนื่องพร้อม ๆ ไปกับทยอยเพิ่มการออมของระบบควบคู่กันไป

             นอกจากนี้ ประเด็นสำคัญอีกประการก็คือ การเพิ่มการออมและการพัฒนาตลาดทุนเป็นเรื่องที่ต้องทำควบคู่กันไปเพื่อให้เงินออมดังกล่าวเกิดผลตอบแทนได้สูงสุด ทั้งนี้ ทางการควรจะเปิดกว้างในเรื่องช่องทางการลงทุน เช่น การลงทุนในตลาดทุนต่างประเทศหากมีผลตอบแทนที่ดีกว่าการลงทุนภายในประเทศสำหรับกองทุนเงินออมเพื่อการชราภาพภาคบังคับต่าง ๆ ทั้งที่จะจัดตั้งขึ้นใหม่และที่มีอยู่เดิม โดยอาจจะขยายเพดานการลงทุนในต่างประเทศให้สูงขึ้น ซึ่งจะทำให้การบริหารเงินกองทุนมีความคล่องตัวมากขึ้น ทั้งนี้ การเปิดช่องทางการลงทุนให้กว้างขึ้นดังกล่าวจะทำให้การลงทุนมีความหลากหลายและลดความเสี่ยงลงได้ ในขณะเดียวกันก็ทำให้มีทางเลือกของการลงทุนที่จะให้ผลตอบแทนที่เป็นที่น่าพอใจ ซึ่งในที่สุดแล้วจะย้อนกลับมาเป็นผลดีต่อผู้ออมที่จะมีเงินออมไว้ใช้ในยามสูงอายุ